Odpowiedzialność współmałżonka – czyli kto zapłaci nasze długi wobec fiskusa (co daje rozdzielność majątkowa)

Kilka słów na temat odpowiedzialności współmałżonka za nasze zobowiązania podatkowe

Po zawarciu związku małżeńskiego powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa), która to oznacza, że z chwilą zawarcia małżeństwa przedmioty majątkowe nabyte w czasie jego trwania przez oboje małżonków lub jednego z nich stanowią majątek wspólny. Poza majątkiem wspólnym małżonkowie posiadają majątki osobiste, czyli przedmioty nie objęte wspólnością ustawową.
Jednak, zarówno przed zawarciem małżeństwa jak i w jego trakcie małżonkowie mogą, w formie aktu notarialnego zawrzeć umowę ustanawiającą rozdzielność majątkową. Umowa taka może być zmieniona lub rozwiązana.
W razie ustanowienia rozdzielności majątkowej, każdy z małżonków zachowuje zarówno majątek nabyty przed zawarciem umowy, jak i nabyty później, również każdy z małżonków samodzielnie zarządza swoim majątkiem. Małżonkowie nie mają majątku wspólnego, ale każdy posiada majątek osobisty.

Co daje rozdzielność majątkowa w przypadku zobowiązań podatkowych?

Zgodnie z ordynacją podatkową podatnik (czyli każda osoba, bez względu czy prowadzi działalność gospodarczą, czy też osiąga dochody z innego tytułu np umowy o pracę, czy sprzedaży majątku), odpowiada całym swoim majątkiem za wynikające ze zobowiązań podatkowych podatki. Innymi słowy, jeśli powstanie obowiązek zapłaty podatku, z którego osoba ta się nie wywiąże, fiskus ma prawo dochodzić zapłaty z całego majątku danej osoby. W przypadku osób, które zawarły związek małżeński zasada ta jest lekko zmodyfikowana. I tak, zgodnie z art 29 par 1 Ordynacji podatkowej w przypadku osób pozostających w związku małżeńskim odpowiedzialność za zobowiązania podatkowe obejmuje zarówno majątek odrębny podatnika jak i majątek wspólny podatnika i jego małżonka.

Czy umowa o rozdzielności majątkowej zabezpieczy nas przed egzekucją z majątku wspólnego?

Tak, ale pod warunkiem, że została zawarta przed powstaniem zobowiązań podatkowych. Za datę powstania zobowiązania nie należy uważać daty wydania decyzji organu podatkowego, która nakłada na nas zobowiązanie (bądź je określa), ale okres jakiego ta decyzja dotyczy. Na przykład, jeżeli w trakcie postępowania kontrolnego w zakresie podatku dochodowego za rok 2012, organ podatkowy stwierdzi nieprawidłowości i ustali zobowiązanie podatkowe to:

jeśli umowa o rozdzielności majątkowej będzie zawarta przed 2012 rokiem, to organ może
egzekwować zobowiązanie tylko z majątku odrębnego małżonka w stosunku do którego ustalono
zobowiązanie,
ale jeżeli umowa będzie zawarta po 2012 roku, mimo że przed rozpoczęciem postępowania
kontrolnego, organ będzie mógł dochodzić zaspokojenia swych roszczeń z majątku wspólnego
małżonków.

Ale…

Istnieje w ordynacji podatkowej jeszcze jeden zapis, który pomimo rozdzielności majątkowej nie uchroni majątku współmałżonka przed egzekucją. Mianowicie (co wynika z treści art 111 par 1), członek rodziny podatnika odpowiada całym swoim majątkiem solidarnie z podatnikiem prowadzącym działalność gospodarczą za zaległości podatkowe wynikające z tej działalności i powstałe w okresie, w którym współdziałał z podatnikiem w jej wykonywaniu, osiągając korzyści z
prowadzonej przez niego działalności. W tym przypadku mamy do czynienia wyłącznie ze zobowiązaniami podatnika który prowadzi działalność gospodarczą. Ponadto muszą być spełnione kolejne warunki:

Małżonek musi współdziałać z podatnikiem w wykonywaniu działalności i osiągać z tej
działalności korzyści.
Współdziałanie to musi mieć charakter stały, a nie tylko doraźny.
Czerpanie korzyści to wszelkie przysporzenia majątkowe, nie tylko pieniężne ale i w innej formie (np darmowe usługi na rzecz członka rodziny). Kto jest członkiem rodziny? Zstępny, wstępny, rodzeństwo, małżonkowie zstępnych, osobę pozostającą w stosunku przysposobienia, oraz pozostającą z podatnikiem w faktycznym pożyciu. Czyli zakres ten jest bardzo szeroki. Niewątpliwie małżonek będzie zaliczany jako członek rodziny więc będzie ponosił odpowiedzialność na równi z podatnikiem.